Doğa ve İnsan
DOĞA, COĞRAFYA VE İNSAN
1.DOĞAL UNSURLAR
İnsanoğlu var olduğu günden beri çevresindeki doğal unsurlarla devamlı etkileşim içindedir. Doğada bulunan insanoğlunun elinin değmediği ve değiştirmediği her şey doğal unsur olarak adlandırılır. Doğal unsurlara örnek olarak; akarsu, dağ, ova, iklim, deniz, gökyüzü, taş verilebilir. Akarsu doğal unsurdur ama akarsu üzerine kurulan baraj doğal unsur değildir. İnsan elinin değdiği her şeyi yapay unsur olarak adlandırabiliriz. Taşın kendisi doğal unsurdur, taştan yapılan bir köprü doğal unsur değildir. Çünkü artık insan eli değmiştir. Doğal unsurların dünyadaki dağılımı insan yaşamı ve faaliyetleri üzerinde doğrudan etkilidir. Çok sıcak bölgede yaşayan insanların giyim ve ekonomik faaliyetleri ile çok soğuk bölgede yaşayan insanların giyim ve ekonomik faaliyetleri birbirinden çok ayrıdır.
Akarsu doğal unsur. Baraj yapay unsur.
2.MUHTEŞEM DÖRTLÜ (DOĞAL ORTAMLAR)
Doğal unsurlar, dört doğal ortam içinde bulunurlar. Bu doğal ortamlar atmosfer, biyosfer, litosfer ve hidrosferdir. Bunlara muhteşem dörtlü adı da verilir.
Atmosfer(havaküre):Dünyamızı saran gaz küreden oluşur. Canlıların hayatlarınınım devamı için önemlidir. Yağmur, bulut, şimşek gibi doğal unsurlar bu doğal ortam içinde yer alır. Tüm iklim olayları atmosferde gerçekleşir.
Biyosfer(canlılar küresi):İnsan, bitki, hayvan ve diğer tüm canlılar biyosferi oluşturur. Canlıların yaşam süreçleriyle ilgili tüm olaylar biyosferde gerçekleşir.
Litosfer(taşküre):Kayaçların oluşturduğu doğal ortamdır. Kayaçların çözünmesi sonucu toprak örtüsü oluşur. Erozyon, heyelan, tüm tarım faaliyetleri litosferde gerçekleşir.
Hidrosfer(suküre):Okyanus, deniz, göl, akarsu ve tüm su kaynakları hidrosfer içinde yer alır.
Bu dört doğal ortam sürekli birbiriyle bağlantılıdır, birbirlerini tamamlarlar.
Coğrafya temelde fiziki coğrafya ve beşeri coğrafya olarak ikiye ayrılır. Şimdiki konularımız fiziki coğrafya kapsamında yer almaktadır.
FİZİKİ COĞRAFYA ALT DALLARI
Doğal ortamın unsurları ile doğal ortamda meydana gelen ve insan topluluklarını etkileyen doğal olaylar, fiziki coğrafyanın konularıdır. Fiziki coğrafyanın başlıca dalları şunlardır:
Jeomorfoloji (Yer şekilleri Bilimi): Yer şekillerinin oluşumunu, gelişimini, bunların yerin yapısındaki taşlarla ve iklimle ilişkilerini araştıran fiziki coğrafya dalıdır.
Hidrografya(Sular Coğrafyası): Yer altı yer üstünde bulunan tüm su varlığın inceleyen bilim dalıdır.
Klimatoloji (İklim Bilimi): Dünyamızda görülen tüm iklim olayları, iklimi oluşturan elemanları, iklimlerin dağılışı inceleyen bilim dalıdır.
Biyocoğrafya (Canlılar Coğrafyası): Yeryüzünde bulunan bitki ve hayvan topluluklarını, bunların birbirleriyle ilişkilerini dağılışlarını, diğer doğal ortamlarla etkileşimlerini inceleyen bilim dalıdır.
Pedoloji(Toprak Bilimi):Toprakların oluşum ve dağılışını İnceler. Coğrafi etmenler ile toprak arasındaki bağlantıyı araştırır.
Fiziki Coğrafya Bölümleri
COĞRAFYANIN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ
Coğrafya; dünyayı oluşturan doğal ve yapay unsurlar ile bu unsurlara ait ortamlar arasındaki etkileşimi incelerken diğer bilim dalları ile de ortak çalışır. Coğrafyanın etkileşim halinde olduğu diğer bilim dalları aşağıda sıralanmıştır.
Astronomi: Uzay bilimi, uzay çalışmaları
Biyoloji: Bitki ve hayvanlar âleminin incelenmesi
Botanik: Bitkileri inceleyen bilim dalıdır.
Demografi: Nüfusun artışını dağılışını, nüfus hareketlerini inceleyen bilim dalıdır.
Ekonomi: Tarımsal, madensel, hayvansal ve tüm ekonomik faaliyetlerin yapılması, dağılışı.
Fizik: Dünyadaki fizik kanunlarını inceler(yer çekimi, kütle)
Hidroloji: Suyu inceleyen bilim dalıdır.
Jeofizik: Yerkürenin fiziksel özelliklerini inceler
Jeoloji: Yerin yapısını inceleri
Kimya: Suyun oluşumu, su döngüsü, çözünme, çökelme olaylarında
Matematik: Sayısal coğrafyada matematiksel işlemlerden yararlanılır
Meteoroloji: Hava durumunun incelenmesi, günlük iklim olayları(sıcaklık,basınç,yağış,nem,rüzgar)
Petrografi: Taşları inceleyen bilim dalıdır
Pedoloji: Toprak ve oluşumunu inceler
Tarih: Tüm tarihi olaylar bir coğrafi mekân üzerinde olmuştur mekânın özellikleri, iklimi, coğrafi konumu
Zooloji: Hayvanları inceleyen bilim dalıdır
Coğrafyanın yararlandığı bilim dalları
COĞRAFYANIN UYGULADIĞI İLKELER
Coğrafya hayatımızdaki merak ettiğimiz birçok sorunun cevabını vermektedir. Bu soruların cevabını verirken coğrafyanın neden-sonuç ilişkisine göre uyguladığı ilkeler vardır. Bu ilkeler:
*Neden sorusu
*Dağılış
*İlişki-Bağlılık
Bu ilkeler sayesinde coğrafi unsurların cevabını daha çabuk buluruz. Ör: Çöl bölgelerinin bulundukları yerler, oluşum nedenleri, dağılışları, başka yerlerde benzer durumlar var mı?
Coğrafyanın uyguladığı ilkeler
