Coğrafi Konum

	Türkiye Asya, Avrupa ,Afrika kıtalarını birbirine bağlayan önemli bir kavşak noktasında kurulmuştur.
	Asya –Avrupa arasında bir köprü durumundadır.
	Stratejik önemi olan boğazlara sahiptir.
	Petrol bakımından zengin ülkelere komşudur.
	Asya Avrupa arasındaki en önemli ticaret ve ulaşım yolları Türkiye’den geçer.
	Ortalama yükseltisi fazladır ve engebelidir. Bu durum tarım, nüfus, sanayi, ulaşım ve yerleşmeyi etkiler.
	Türkiye’nin gerçek yüzölçümü 814.578 km² , izdüşüm yüzölçümü ise 779.452 km² dir. Aradaki fark ülkemizin engebeli olmasından kaynaklanır.

	Ekvatora paralel olarak 1°lik açı aralıklarıyla çizildiği varsayılan dairelerdir.
	Başlangıç paraleli Ekvator'dur ve en büyük paralel dairesidir (40.076km). Dünyanın şeklinden dolayı Kutuplara gidildikçe çevre uzunlukları azalır.

	Kutuplara eşit uzaklıktaki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen hayali çembere Ekvator denir. Ekvator yerküreyi Kuzey Yarımküre ve Güney Yarımküre olmak üzere iki eşit yarımküreye böler.
	90 tanesi Güney, 90 tanesi Kuzey Yarımküre'de olmak üzere toplam 180 tanedirler.
	İki paralel arasındaki uzaklık  her yerde 111 km dir.
	Paralellerin derecesi kuzey ve güneye doğru artar.
	Ekvator’la dönenceler arasında kalan paralellere alçak enlemler; dönenceler ile kutup daireleri arasında kalan enlemlere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup noktaları arasında kalan enlemlere ise yüksek enlemler  adı verilir.

Bazı paraleller özel isimler alırlar. 0° paraleli Ekvator 23° 27’ kuzey paraleli Yengeç Dönencesi 23° 27’ güney paraleli Oğlak Dönencesi 66° 33’ kuzey paraleli Kuzey Kutup Dairesi 66° 33’ güney paraleli Güney Kutup Dairesi 90° kuzey paraleli Kuzey Kutup Noktası 90° güney Paraleli Güney Kutup Noktası

PARALEL FARKI İLE UZAKLIK HESAPLAMA

Paralel farkı ile uzaklık hesaplanabilmesi için bize verilen merkezler aynı meridyen üzerinde olmalıdır. Farklı meridyen yaylarında olduğunda açı farkı ortaya çıkar ve iki paralel arası 111 km den daha fazla olur.

Paralel farkı bulunurken verilen merkezler aynı yarımkürede ise büyük olan enlem derecesinden küçük olan çıkarılır. Farklı yarımkürede olurlarsa enlem dereceleri toplanır.

A-B=? 50-20=30 paralel farkı 30 x 111= 3330 km B+D=? 20 +15=35 paralel farkı 35 x 111=3885 km

ENLEM VE ETKİLERİ

ENLEM: Yerkürede herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeridir.

	Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru küçülür. Işınların atmosferdeki yolu uzar. Tutulma artar ve sıcaklık ta kutuplara doğru azalır.
	Denizlerin sıcaklığı ve tuzluluğu kutuplara doğru azalır.
	İklim ve bitki örtüsü kutuplara doğru değişir.

Not

Enlem farkı arttıkça iklim ve bitki çeşitliliği artar. KYK’de görülen iklim ve bitki türlerinin benzeri GYK’de görüldüğü için iki yarımkürede uzanan alanlardan sadece birisi alınır.. Özellikle iklim ve bitki çeşitliliği Ekvatoral ve Kutup kuşağı arasındaki geçiş özelliği taşıyan Orta kuşakta artmaktadır.

Tarımın yükselti sınırı, toktağan kar sınırı (Daimi kar sınırı), Orman üst sınırı ve yerleşme sınırı  kutuplara doğru azalır.

	Akarsuların donma süresi kutuplara doğru uzar.
	Gece gündüz arasındaki zaman farkı kutuplara doğru artar.
	Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır.

Aynı Enlem Üzerindeki Merkezlerde Ortak Özellikler

	Ekvatora ve kutuplara eşit uzaklıktadırlar.
	Güneş ışınlarını aynı açıyla alırlar.
	Gece- gündüz süreleri birbirine eşittir.
	Dünyanın çizgisel dönüş hızı aynıdır.
	Aynı iklim kuşağındadırlar. Fakat aynı iklim özelliği görülmeyebilir (özel konumdan dolayı).
	İki meridyen arasındaki mesafe aynıdır.
	Aynı tarihlerde aynı mevsim yaşanır

MERİDYENLER  

Paralelleri dik olarak kesen ve kutuplarda birleşen hayali dairelere meridyen daireleri  denir 

	Başlangıç meridyeni Greenwhic’ tir. Greenwhic’in 180 batısında ve  180 doğusunda olmak üzere 360 tane meridyen yayı vardır.
	Her meridyen yayını bütünleyen diğer meridyene anti meridyen denir. Doğu meridyenlerinin karşısında batı meridyenleri vardır. ikisinin dereceleri toplamı 180 dir.

Kutuplarda birleştiklerinden;

a) Aralarındaki uzaklık Kutuplara gidildikçe azalır. Bundan dolayı aynı mesafe doğu-batı yönünde gidildiğinde Ekvatora yakın yerlerde geçilen meridyen sayısı azdır.

İki Meridyen arası uzaklık 0° Ekvator:  111 km 30° enlemi:     96 km 40° enlemi:     85 km 60° enlemi:     55 km 80° enlemi:     19 km 90° enlemi:       0 km

b) Boyları birbirine eşittir.

İki meridyen arasındaki yerel saat farkı her yerde 4 dakikadır. Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki bir tam dönüşünün 24 saat olmasından dolayı   24x60 = 1440 dak. 1440/360 = 4 dak.).

Not

Meridyenler arasındaki uzaklık kutuplara doğru azalmasına rağmen yerel saat farkı aynıdır. Bu durumun sebebi, çizgisel hızın kutuplara doğru azalmasıdır.

Aynı meridyen üzerindeki bütün noktalarda yerel saat aynıdır. Ayrıca  21 Mart-23 Eylül günlerinde de güneş aynı anda doğar ve batar.

BOYLAM VE ETKİLERİ

 Boylam: Herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değeridir.

Boylamın tek etkisi yerel saat farkları oluşturmasıdır.

YEREL SAAT HESAPLAMALARI  

 Yerel Saat: Bir yerin kendine özgü saatidir. Güneşin ufuk çizgisindeki konumuna göre belirlenir. Güneş ufuk çizgisinde en yüksek konuma geldiğinde o yerin yerel saati 12:00 dır. Cismin gölgesi en kısadır.   Yerel saat güneş saati ile tespit edilir.

Dünyamız kendi ekseni çevresinde batıdan doğuya doğru döndüğü için aynı enlem üzerindeki merkezlerden doğudaki bir merkezde güneş erken doğar, erken batar.

Batıdaki bir merkezde ise geç doğar geç batar. Bunun sonucunda doğudaki bir merkezin yerel saati her zaman daha ileridir.

A-B=? 25-10= 15° Meridyen farkı 15x4= 60 dk= 1 saat

B+E=? 10+8= 18° Meridyen farkı 18x4= 72dk=1:12

GÜNEŞİN DOĞUŞ VE BATIŞI

Dünyamız ekseni çevresinde batıdan doğuya doğru döndüğünden güneş doğudaki merkezlerde erken doğar erken batar.

Soru

Güneş, 21 Mart’ta 44º D meridyenindeki Iğdır’da 04:20 de doğduğuna göre, 29º D meridyenindeki İstanbul’da aynı gün saat kaçta batar?

 

 

ULUSAL SAAT (ORTAK SAAT)

Bir  ülkenin kendisine en uygun meridyenin yerel saatini, bütün ülke sınırları içerisinde geçerli hale getirmesiyle oluşan saate ulusal saat veya ortak saat denir. 

Rusya , Kanada, Çin, ABD, Brezilya, Hindistan ve Avustralya gibi doğu batı yönünde geniş alan kaplayan ülkelerde birden fazla ortak saat kullanılmaktadır.

Saat farklılıklarından ortaya çıkan karışıklıkları önlemek amacıyla uluslararası saat ayarlamalarına gidilmiştir. Bunun için dünyamız 15°' lik meridyen yayları şeklinde 24 saat dilimine ayrılmıştır. Her saat diliminde de tam ortadan geçen meridyenin yerel saati ortak kabul edilmiştir. Saat dilimlerinde de başlangıç olarak Greenwich'in 7°30' doğusu ile 7°30' batısı kabul edilmiştir.

Türkiye, ikinci ve üçüncü saat dilimlerinde yer almaktadır. Güneş ışığından daha fazla faydalanarak enerji tasarrufu sağlamak için ileri ve geri saat uygulaması yapmaktayız.  İlkbahar-yaz dönemlerinde ileri (45° Doğu meridyeni-Iğdır), sonbahar-kış dönemlerinde geri saat (30° Doğu meridyeni -İzmit) uygulaması yapılmaktadır

TARİH DEĞİŞTİRME ÇİZGİSİ

Tarih değiştirme çizgisi olarak 180° meridyeni kabul edilir. Bu meridyenin doğu tarafında batı meridyenleri, batı tarafında ise doğu meridyenleri bulunmaktadır. Dolayısıyla  batısında bir gün ileri, doğusunda ise bir gün geridir.

Not

Tarih değiştirme çizgisi ve saat dilimleri ülke sınırlarına göre çizildiğinden meridyenlere tam uygun olarak uzanış göstermezler. Girinti-çıkıntı oluştururlar.

TÜRKİYE'NİN MATEMATİK KONUMU VE SONUÇLARI

	Kuzey Yarım Küre'de ılıman iklim kuşağındadır.
	Dört mevsim belirgin olarak yaşanır. (orta kuşakta olduğunu gösterir)
	Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla düşmez.
	Yurdumuzda bir cismin gölgesi bütün yıl kuzeye düşer. (kuzey yarım kürede olduğunu gösterir)
	Güney kıyılarımızın sıcaklığı kuzey kıyılarımızdan yıllık ortalamada 7-8°C daha yüksektir. (kuzey yarım kürede olduğunu gösterir)
	Akdeniz'in tuzluluk oranı Karadeniz'den daha yüksektir. (kuzey yarım kürede olduğunu gösterir)
	Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir. (orta kuşakta olduğunu gösterir)
	Yurdumuza kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürürken, güneyden esenler artırır. (kuzey yarım kürede olduğunu gösterir)
	Deniz turizmi en erken Akdeniz Bölgesi'nde başlar. (kuzey yarım kürede olduğunu gösterir)
	Yıl içinde en uzun gündüz ve gece yurdumuzun kuzeyinde yaşanır. (kuzey yarım kürede olduğunu gösterir)
	Doğusu ile batısı arasında 19°'lik boylam farkı vardır.    Bunun sonucu olarak 76 dk.lık yerel saat farkı vardır (19x4=76 dk.).